Akcja Katolicka – Stowarzyszenie mające osobowość prawną, działające w ramach struktur diecezjalnych. Pragnie pogłębiać formację chrześcijańską oraz organizować katolików świeckich do współpracy z hierarchią kościelną.
Akcja Katolicka jest stowarzyszeniem katolików świeckich, którzy działają w ścisłej współpracy z hierarchią kościelną w dziele ewangelizacji świata.
Organizacja zrzeszająca ludzi świeckich w celu apostołowania, kształtowała się długo. Zainteresowanie Kościoła kwestią społeczną w II poł. XIX wieku przyczyniło się do jej ścisłego określenia. Po raz pierwszy nazwą Akcja Katolicka posłużył się papież Pius X w motu proprio z 18 XII 1903 r. a następnie w encyklice Il fermo proposito z 11 VI 1905 r. Pius X wyłożył w tejże encyklice podstawy teologiczne i organizacyjne Akcji Katolickiej w myśl przyjętego przez siebie hasła: Instaurare omnia in Christo. Formalny początek oraz ścisłe ramy organizacyjne nadał Akcji Katolickiej papież Pius XI w encyklice Ubi arcato Dei z 23 XII 1922 r. oraz liście Quae nobis z 13 XII 1928 r. skierowanym do kardynała A. Bertrama. Według nauki Piusa XI Akcja Katolicka miała być organizacją ludzi świeckich mających udział w apostolstwie hierarchicznym Kościoła. Jej celem było odnowienie życia religijnego we wszystkich dziedzinach życia: w rodzinie i społeczeństwie. Początkowo Akcja rozwinęła się we Włoszech. Na polecenie Piusa XI zaczęto tworzyć Akcję Katolicką na całym świecie.
W Polsce po odzyskaniu niepodległości w 1918 r. istniały, szczególnie na ziemiach zaboru pruskiego i austriackiego, różne organizacje. W 1926 r., pod wpływem encykliki Ubi arcano, doszło do zwołania Katolickiego Zjazdu w Warszawie, który skierował petycję do Episkopatu o zorganizowanie Ligi Katolickiej, na co biskupi odpowiedzieli pozytywnie. We wrześniu 1928 r. utworzono Komisję Episkopatu do spraw Akcji Katolickiej, w skład której weszli: kard. A. Hlond – przewodniczący, kard. A. Kakowski, kard. A. S. Sapieha, abp A. Szeptycki i od 1930 r. bp S. Adamski, który ułożył Statut Akcji Katolickiej.
Oficjalnie Akcja Katolicka została powołana w dniach 28-30 IV 1930 r. przez Konferencję Episkopatu obradującą w Poznaniu. Statut AK w Polsce został zatwierdzony osobiście przez Piusa XI w dniu 27 XI 1930 r. Był to jedyny, poza Włochami, statut krajowy, za którym stał autorytet papieża. Akcja Katolicka w Polsce miała być wzorowana na AK istniejącej we Włoszech, tzn. być organizacją typu centralistycznego z jednym statutem obowiązującym w całym kraju. Wkrótce powstały odpowiednie struktury, którym przewodził Naczelny Instytut Akcji Katolickiej (NIAK) z siedzibą w Poznaniu, erygowany 24 XI 1930 r. przez kard. Augusta Hlonda. Patronem Akcji Katolickiej został św. Wojciech, zaś główna uroczystość doroczna ustanowiona została w Święto Chrystusa Króla.
W latach 1930-32 biskupi powoływali Akcję Katolicką w diecezjach. Na krajowym zjeździe Akcji Katolickiej w Krakowie (5-6 II 1934 r.) postanowiono ujednolicić stowarzyszenia wchodzące w jej skład. Na wzór włoski utworzono 4 organizacje zwane kolumnami: Katolicki Związek Mężów (KZM), Katolicki Związek Kobiet (KZK), Katolicki Związek Młodzieży Męskiej (KZMM) i Katolicki Związek Młodzieży Żeńskiej (KZMŻ). W skład związków ogólnopolskich wchodziły odpowiadające im stowarzyszenia diecezjalne: Katolickie Stowarzyszenie Mężów (KSM), Katolickie Stowarzyszenie Kobiet (KSK), Katolickie Stowarzyszenie Młodzieży Męskiej (KSMM) i Katolickie Stowarzyszenie Młodzieży Żeńskiej (KSMŻ). Główny trzon w obu stowarzyszeniach młodzieżowych stanowili członkowie dotychczasowego Stowarzyszenia Młodzieży Polskiej (SMP), utworzonego już w 1919 r. i liczącego w 1934 r. ponad 100 tys. członków.
Organizacja Akcji Katolickiej liczyła w 1936 r. prawie pół miliona członków, zaś w 1939 r. ich liczba wzrosła do 750 000. Wybuch II wojny światowej przerwał działalność Akcji Katolickiej w Polsce, ale jej członkowie wychowani w duchu miłości Boga i Ojczyzny nie wahali się w wielu wypadkach oddać własnego życia w jej obronie.
Okres rządów komunistycznych uniemożliwił jej odrodzenie. Jej kontynuacją był Instytut Akcji Katolickiej w Londynie. Nowe szanse na reaktywowanie AK dały dopiero przemiany ustrojowe w Polsce po roku 1989. Przywrócenie Akcji Katolickiej w Polsce postulował Jan Paweł II już w 1993 r. podczas pielgrzymki ad limina biskupów polskich do Watykanu, a następnie w 1994 r. Kościół w Polsce odpowiedział bardzo szybko na wezwanie papieża. Dekretem z dnia 2 V 1996 r., Przewodniczący KEP, Prymas Polski kard. Józef Glemp powołał Akcje Katolicką. Tworzenie struktur rozpoczęto od diecezji i parafii, kończąc to dzieło w 1998 r. powołaniem władz krajowych.